Liść gruczlinu (liść Buchu, Bucco, Folium Barosmae, Folia Bucco) opisywałem ostatnio w 2009 roku: https://rozanski.li/642/folium-bucco-buchu-leaf-w-leczeniu-stanw-zapalnych-ukladu-moczowego-i-zapalenia-gruczolu-krokowgo/. Gruczlin (Agathosma betulina (P.J. Bergius) Pillans = Barosma betulina (P.J. bergius) Bartl. & H.L. Wendl. = Bucco betulina Schult = Hartogia betulina P.J. Bergius = barosma orbicularis Sweet), z rodziny rutowatych – Rutaceae – jest krzewem dorastającym do 2 m wysokości o liściach eliptycznych; ulistnieniu równoległym. Gałązki żółtawe, potem brązowo-czerwone.

Liście aromatyczne, brzegiem drobno ząbkowane o wymiarach 14-25×6-14 mm, po wysuszeniu skórzaste. Kwiaty białe lub biało-fioletowe, czasem różowawe, do 2 cm średnicy, wonne. Kwitnie od czerwca do listopada. Występuje w Południowej Afryce. Liście obserwowane w mikroskopie ukazują obecność szczawiany wapnia w miękiszu, a komórki skórkowe zawierają jasnożółte złogi diosminy. Na liściach widoczne włoski, komórki olejkowe wybarwiają się Sudanem IV. Liść jest intensywnie pozyskiwany z krzewów co grozi wyniszczeniem zasobów naturalnych.

Krzewy również są uprawiane. Surowiec jest sprzedawany w sklepach ze zdrową żywnością, sklepach zielarskich, a nawet w licznych drogeriach i hipermarketach. W handlu spotykamy liście całe lub rozdrobnione. Sprzedawany jest również olejek eteryczny Bucco/Buchu (essential oil Bucco/Buchu) i ekstrakt płynny oraz suchy z liści – Extractum Bucco (Barosmae). Liście wykorzystywane są przy produkcji nalewek smakowych, likierów i brandy (Buchu brandy). Olejek, wyciągi z liści mają znaczenie w przemyśle kosmetycznym (wyrób aromatów).

Olejek eteryczny podkreśla i dopełnia szczególnie zapachy owocowe i miętowe. Liście gruczlina – Folia Barosmae zawierają od 1,5 do 2,5% olejku eterycznego, a w nim menton oraz izomenton, które stanowią 30-60%, ponadto diosfenol 9,46-40,88% (dawniej Buchu camphor, o zapachu liści czarnej porzeczki), limonen (11,6-17%) oraz pulegon i izopulegon (7-34%). Gatunek Barosma crenulata (L.) Hook. zawiera więcej pulegonu (w olejku do 50%). Diosphenol można wydzielić z olejku w postaci krystalicznej. Farmakopea Francuska X ( Pharmacopée Française, Xe édition ) z 1983 r. wymaga, aby surowiec zawierał przynajmniej 1,3% olejku eterycznego. British Pharmacopoeia z 1867 roku obejmuje suche liście gruczlina- Buchu Folia (Buchu Leaves) pochodzące z 3 gatunków: Barosma betulina Bartling. Berg. u. Schmidt; Barosma crenulata Hooker i Barosma serratifolia Willd. Wg Farmakopei Brytyjskiej z 1867 r. dawki preparatów są następujące: Infusum Buchu (napar) 1 ounce to 1 pint Tinctura Buchu (nalewka) 1½ ounces to 1 pint. Z kolei British Pharmacopoeia z 1932 r. obejmuje Buchu Folia wysuszone z gatunku Barosma betulina (Thunb.) Bartl. and Wendl..

Surowiec powinien zawierać nie więcej niż 5% popiołu. Preparaty to Infusum Buchu concentratum i Infusum Buchu recens. Dawki liści w układzie metrycznym 1-2 g, dawki w jednostkach imperial: 15-30 grains. Dawki Infusum Buchu concentratum (zawiera 21-25% v/v etanolu): dose imperial 60-120 minims. Infusum Buchu recens (50 g liści na 1000 ml wody): doses imperial 1-2 fluid ounces. Dla wyjaśnienia podam: 1 pint to ok. 0,568 L; 1 minim to ok. 0,0592 mililitry. W liściach gruczlina znajdują się związki siarkowe (p-menthane-3-one-8-thiol i związki 8-acetylotiolowe). Wśród flawonoidów wymienić należy diosminę, diosmetynę, kwercetynę (3,7-diglukozydy) i rutynę.

W gałązkach występują żywice. Alkoholowe wyciągi z liści, olejek eteryczny są inhibitorami 5-lipooksygenazy (5-LOX), dzięki czemu działają przeciwzapalnie. Inhibicyjne stężenie IC50 olejku Bucco wynosi 35,2 ug/ml. Wyciągi z surowca wpływają również spazmolitycznie (rozkurczowo), przeciwrodnikowo i przeciwdrobnoustrojowo. Działanie przeciwbakteryjne nie jest wybitne, można je określić jako umiarkowane, stąd przy infekcjach przewodu pokarmowego i układu moczowego należy gruczlin łączyć z innymi surowcami fitoncydowymi. In vitro wykazano, że wyciągi wodne i alkoholowe hamują rozwój Escherichia coli, Listeria monocytogenes, Pseudomonas aeruginosa, Proteus vulgaris, Staphylococcus ureus i Enterococcus faecalis, przy czym MIC (najmniejsze stężenie hamujące) wynosiło 3-6 mg/ml. W badaniach wykazano, że gruczlin ma zdolność tworzenia biofilmów oraz hamowania rozwoju grzyba Candida albicans /Maurice M. Iwu, 2014 r./.

Składniki chemiczne występujące w liściach Barosma betulina; źródło obrazka: plantzafrica.com Liście zawierają sporą ilość selenu, manganu, fosforu, cynku, siarki, potasu i magnezu. Wg British Herbal Compendium (Peter R. Bradley) z 1992 r. Barosmae Folium (Buchu) działa przede wszystkim na układ moczowy: antyseptycznie i moczopędnie. Wodne i alkoholowe wyciągi oraz olejek oddziałuje hamująco na mikroflorę układu moczowego. Surowiec zalecany jest w leczeniu skąpomoczu, kamicy moczowej, stanów zapalnych układu moczowego i zapalenia gruczołu krokowego. Sporadycznie powoduje działania niepożądane: zaburzenia trawienne. Dawki: Liście suche – 3 razy dziennie 1-2 g (sproszkowane lub w naparach); Nalewka – Tinctura Barosmae 1:5 na alkoholu 60% – 2-4 ml 3 razy dziennie; Liquid extract 1:1 na 90% alkoholu etylowym – 0,5-1,5 ml 3 razy dziennie. Concentrated Buchu Infusion 1:2,5 na alkoholu 25% (zgodnie z British Pharm. uzyskany metodą perkolacji) 4-8 ml 3 razy dziennie. Murzyni (medycyna ludowa) stosują herbatę z liści Bucco przy dolegliwościach żołądkowych.

W dawnej medycynie oficjalnej wykorzystywano także liście skrzynu piłkowanego – Empleurum serrulatum Berg. = E. serrulatum Ait. (Diosma ensata Thunb.) który jest również krzewem z rodziny Rutaceae, pochodzącym z Afryki Południowej. Miały one podobne zastosowanie jak liście Barosma betulina. Barosma betulina (źródło obrazka: exotic-plants.de). W XIX wieku medycyna oficjalna wykorzystywała przede wszystkim działanie moczopędne gruczlina. Jednakże już wtedy wielu niemieckich autorów wskazywało, że u pacjentów, którym podawano duże dawki preparatów Bucco skarżyli się na zaburzenia trawienne i nudności. Przed 1850 rokiem gruczlin polecany był przy puchlinie wodnej, nieżytach pęcherza moczowego, kamicy moczowej. Zewnętrznie wykorzystywano preparaty w leczeniu zmian ropnych (do rozpędzania ropni zimnych) i stanów zapalnych gruczołów. Wtedy z liści przygotowywano Tinctura Bucco: pięć części liści gruczlina wytrawiano w 24 częściach alkoholu i podawano w dawce 20-60 kropli. Extractum Bucco – wyciąg z liści odparowany do konsystencji świeżego miodu zalecano przy mimowolnym moczeniu się (nietrzymaniu moczu) i stanach zapalnych układu moczowego. Wielu autorów zwróciło uwagę na to, że odparowywany wyciąg nie zawierał w ogóle olejku eterycznego i w związku z tym był on bezwartościowy(L. Posner, 1866 r.). Najbardziej ceniono napary, nalewki i olejek eteryczny z liści Barosma betulina. Dr F. Oesterlen (1861 r.) nie podchodził krytycznie do surowca. Podał informacje, że lekarze europejscy stosują Folia Bucco przy braku miesiączki, impotencji, chronicznych chorobach skóry, cholerze, puchlinie wodnej, kamicy moczowej, reumatyzmie, dnie moczanowej i nieżycie pęcherza moczowego. Dawki: 20-40 granów (nie gramy! 1 gran = 0,062 g, czyli 62 mg; czyli dawka około 1,24-2,48 g sproszkowanych liści); napar 1/2-1 uncja (15-30 g) – kilka razy dziennie. Olejek eteryczny jest żółty i z czasem ciemniej, a nawet czernieje za sprawą związków siarkowych. W preparatach kosmetycznych i dermatologicznych (1-5% ekstrakt 1:5): rany, wypryski, cellulit, rozstępy, ropnie, trądzik ropny, świąd, zapalenie żył, obrzęki i zastoje limfatyczne. Olejek w kosmetykach i lekach dermatologicznych (0,1-0,25%) ma podobne zastosowanie jak ekstrakt 1:5, z wyjątkiem zapalenia żył i zastojów limfatycznych (chodzi o diosminę, której nie ma w olejku, a jest w ekstrakcie). Ekstrakty z Bucco w kosmeceutykach przynoszą szybką poprawę przy trądziku różowatym.

https://rozanski.li/4336/folia-bucco-czyli-gruczlin-w-dawnej-medycynie-cz-ii/