Trochę o karotenach
« Poprzednia strona | Blog - strona główna
W 1919 roku Harry Steenbock (1886-1967), profesor biochemii University of Wisconsin-Madison, wykazał u szczurów ustępowanie awitaminozy A (objawów braku witaminy A w organizmie) pod wpływem lipofilnych barwników roślinnych – karotenoidów. Harry Steenbock odkrył również proces przekształcania prowitamin D do witaminy D pod wpływem promieni UV, co zostało wykorzystane w przemyśle spożywczym (naświetlanie pożywienia) oraz w medycynie (naświetlanie skóry) do profilaktyki krzywicy. W 1930 r. Thomas Moore wykazał, że zawartość witaminy A w wątrobie szczurów, trzymanych na diecie wolnej od wit. A, wzrasta gwałtownie po dodaniu karotenu do diety. Świadczyło to o zdolności organizmu do wytwarzania witaminy A z karotenów. Steenbock_Harry Harry Steenbock (1886-1967) Karotenoidy są prowitaminami witaminy A.Należą do tetreterpenów (40 C w cząsteczce).
Beta-caroten jest dwukrotnie aktywniejszy od alfa- i gamma-karotenu jako prowitamina. W błonie śluzowej jelita cienkiego ulegają enzymatycznemu przekształceniu do retinalu, który jest redukowany do retinolu. Procesowi sprzyja obecność żółci, tłuszczów i białek. Enzym 15,15’-dioksygenaza beta-karotenowa katalizuje oksydatywny rozpad karotenów. 1 mol beta-carotenu ulega rozpadowi d dwóch cząsteczek retinalu, a ten w wyniku redukcji ulega przemianie do dwóch cząsteczek retinolu.
Przeciwnowotworowe właściwości karotenów dotyczą skóry i polegają na pochłanianiu promieni UV. Karoteny gromadzą się bowiem w skórze i absorbują to mutagenne i onkogenne promieniowanie. Również kosmetyki zawierające karoteny i wyciągi z roślin karotenoidowych (np. olejowe z marchwi) zabezpieczają skórę przed szkodliwym wpływem promieni UV (fotoprotektory). karoteny Karoteny. 6 ug beta-karotenu odpowiada 1 ug witaminy A, czyli retinolu. 1 jednostka międzynarodowa (j.m.) witaminy A jest równa 0,333 ug retinolu lub 0,333 ug 11-trans-retinalu, albo 0,666 ug czystego beta-karotenu. Prawidłowe wchłanianie karotenoidów odbywa się wyłącznie w obecności tłuszczów i żółci. Około 40% wchłoniętej dawki karotenu jest magazynowane w tkance tłuszczowej jako substrat do syntezy wit. A; reszta jest przekształcana w jelicie do witaminy A i magazynowana głównie w wątrobie.Nadmiar karotenoidów jest wydalany z kałem. Przy dłuższym i nadmiernym podawaniu wywołują żółtawe zabarwienie skóry.
Zawartość karotenoidów w wybranych produktach roślinnych:
| Produkt roślinny (spożywczy) | beta-caroten [ug/100 g] |
alfa-caroten [ug/100 g] |
likopen [ug/100 g] |
luteina i zeaksantyna [ug/100 g] |
| Morele | 3.500 | – | 5 | – |
| Brzoskwinie | 99 | 1 | – | 14 |
| Nektarynki | 103 | 0 | – | 0 |
| Pomarańcze | 39 | 20 | 0 | 14 |
| Guava | 812 | – | 5.400 | – |
| Arbuz | 230 | 1 | 4.100 | 14 |
| Czerwone grejpfruty | 1.130 | – | 3.362 | – |
| Brokuły | 700 | 1 | 0 | 1.900 |
| Brukselka | 480 | 6 | 0 | 1.300 |
| Kapusta biała | 80 | 0 | 0 | 150 |
| Jarmuż | 4.700 | – | – | 21.900 |
| Szpinak | 4.100 | 0 | 0 | 10.200 |
| Sałata | 1.200 | 1 | 0 | 1.800 |
| Groch | 350 | 16 | 0 | 1.700 |
| Dynia | 3.100 | 3.800 | 0 | 1.500 |
| Marchew | 7.900 | 3.600 | 0 | 260 |
| Pomidory | 520 | – | 3.100 | 100 |
wg Mangels et al. 1993 r., Watzl B., Leitzmann C.: Bioaktive Substanzen in Lebensmitteln, Hippokrates Verlag, Stuttgart 2005.